Arca Domas di Kabupaten Bogor

 LAMUN dina carita rahayat atawa folklore, loba kènèh siloka anu “sabenerna” ngagambarkeun hiji kajadian atawa barang anu ma­sih mangrupa rusiah sarta tacan kabuki eusi anu sabenerna, hal èta bisa jadi kitu. Salah sahijina sakumaha anu aya di Situs Ciba­lay Kacamatan Tenjolaya Kabu­patèn Bogor. Sanajan dina tulisan papan pituduh disebutkeun yèn èta Situs Arca Domas, almarhum Kang Inotji Hayatullah kungsi ngungkabkeun kateupanujuanna kana ngaran èta.

Sabab numutkeun mantenna, ngaran Arca Domas lain ngan saukur dihartikeun panuduh kana hiji tempat anu ceuk urang Kanekes mah kacida disucikeun kusabab tempat kumpulna para karuhun anu geus taya dikieuna, di Gunung Pamuntuan, Gunung Kendeng Banten. Arca Domas ogè bisa dihartikeun arca atawa patung emas anu jumlahna aya dalapan puluh siki, tapi duma­sar kana literatur lianna bisa ogè jumlahna tèh 800 siki.

Dumasar kana ngaran, la­mun kitu di Kabupatèn Bogor, sakurangna aya dua tempat anu disebut Arca Domas nyaèta Si­tus Cibalay di Tenjolaya Kaca­matan Ciampea jeung komplek pamakaman soldadu Jerman di Kacamatan Megamendung. Tapi numutkeun katerangan nu jadi jupelna, Jajang Sudrajat weweng­kon Arca Domas tètèla lain ngan saukur komplek pamakaman wungkul, anu disebut Arca Domas ti mimiti Desa Pasir Kaliki nepi ka Arca Manik, hiji weweng­kon anu aya sahandapeun Gu­nung Gede, tegesna di Kampung Lija Desa Megamendung. Di kam­pung ieu, kapanggih aya lima siki arca anu raket patalina jeung riwayat Arca Domas atawa pan­inggalan Karajaan Pajajaran. Pa­tung anu jumlahna lima siki ieu kapanggih ku Mnunir dina taun 1990. Salian ti èta aya ogè patung arca pantun, batu anu bisa disada kawas tangga nada. Tapi numatak hookeun, ayana pangakuan Mu­nir anu nyaritakeun kungsi ngu­burkeun arca anu jumlahna loba pisan dina taun 1950, kusabab parèntah akina.

“Tempat anu ayeuna geus robah jadi tempat tatanèn ieu, baheulana leuweung geledegan, diantarana tangkal karet jeung kiara,” ceuk Munir. Patali jeung lobana arca ieu, numutkeun pamanggih Brumund jeung Krom, wewengkon Jawa Barat kakoncara loba ku arca anu asalna ti mangsa samèmèh klasik atawa tipe Pole­nesia, Megalitik anu loba panga­ruhna tina agama Hindu atawa Budha. Arca sajinis kitu ogè ka­panggih di Kampung Karang Ka­mulyan, Kacamatan Cijeungjing Kabupaten Ciamis pernahna di sabudeureun Cagar Budaya Ciung Wanara. sarta di Gunung Rosa, Desa Cilangla, Kacamatan Cireng­has Kabupaten Sukabumi.

Tempat ieu, baheulana bisa jadi pernah disumpingan ku Pangeran Jaya Pakuan, satria Karajaan Pajajaran anu leuwih kakoncara ku jujuluk Bujangga Manik. Sabab dina lalakon cari­tana, pernah nyebutkeuun tem­pat ieu mangsa ngalalakon sarta miangna dimimitian ti Purasaba Pakuan tujuanna ka Gunung Gede minangka tempat anu pan­gluhurna di wewengkon Karajaan Pajajaran.

Arca Domas lianna anu aya di Kacamatan Tenjolaya. Pikeun ngorèhan rusiah di satukangeun Situs “Arca Domas” Cibalay, sa­jumlah panaliti ngahaja didatang­keun pikeun nalungtik dianta­rana ti Balai Arkeologi Nasional, Balai Pelestari Cagar Budaya Jawa Barat hususan Badan Penelitian Kepurbakalaan Sejarah dan Ni­lai Tradisi sarta ti Universitas Pajajaran Bandung. Tina hasil panalungtikan anu dipingpin ku panalungtik ti Arkenas kapang­gih sajumlah barang dinatarna keramik, gentèng sèsa, sarta sèsa-sèsa areng anu mangrupakeun salah sahiji barang pikeun ngal­aksanakeun ibadah dina jaman megalitikum. Hartina, rèbuan taun ka tukang samèmèh Masèhi di tempat ieu geus aya hiji kagia­tan budaya anu kawilang luhung. Sanajan hasilna can bisa dija­dikeun hiji kasimpulan anu teges, panimuan barang-barang èta rada sarimbag jeung hasil pan­alangtikan di sababaraha situs di Kabupatèn Sukabumi. Malah dumasar kana hasil panalungti­kan Sajarah sarta carita rahajat, urang Banten Kidul tèh bibit bu­itna ti Kampung Urug Kacamatan Sukajaya Kabupaten Bogor. Nepi ka kiwari rusiah di satukangeun ngaran Arca Domaa ieu tacan jen­trè kènèh pisan.

Salian ti èta, ceuk tukang nga­lalakon anu raket patalina jeung kagoiban, Bogor mah lawang jeung gudangna. Numatak nga­lalakon dunya goib, bakal hasil lamun dimimitian ti Bogor sarta dipungkas di Bogor. Ngan kudu ti palebah manana duka tèh teuing. Wallahu alam bissawab. (*)